Rakı ve Çay aynı sofrada, pardon?

Ne zamandır bu yazıyı yazmak istiyordum. Belki iki ay olmuştur bu konu medyada konuşulalı...

Öyle bir gündem ve öyle bir ekonomik kriz var ki işimiz yemek ama şöyle tatla tatlı yemek sohbeti yapamıyoruz.

Bugün yine aklıma geldi ve artık ‘hadi yaz' dedim.

Rakı ve çay aynı sofrada olur mu?

Sence?

Bir sofranın kültürü, onun sessiz misafirlerinde saklıdır bence.

Bir konuda bilgim yoksa susarım. Öyle durumlarda dinlemek en güzeli.

Bu bir tevazu değil, işime sorumluluk. Hele ki mesele gelenekse, sofra adabıysa, bir topluluğun hafızasıysa... orada laf olsun diye konuşulmaz.

Araştırırım, bilenin kapısını çalarım.

Böyle yetiştirildim.

Rahmetli babam, İzmirli bir adamdı. Ama İzmir'in sınırlarında yaşamazdı. Öngörüsü yüksekti, gustosu güçlüydü. Küçücük yaşlarımızdan itibaren bizi alıp, "Türkiye İzmir'den ibaret değil," diyerek Van'dan Muş'a, Karadeniz'den Akdeniz'e taşıdı. Termoslar hazırlandı, kuru kekler paketlendi. Otobanların olmadığı, arabaların konforla ilgisinin bulunmadığı bir dönemde, üç kız çocuğu ve bir eşle bu yolculuklara çıktı.

Gittiğimiz yerlerde sofraya nasıl oturulur, ne zaman susulur, ne zaman konuşulur... Gözümüzle gördük, kulağımızla duyduk.

Ve ben, yıllar sonra bu yolculuğu profesyonel olarak sürdürdüm.

Otuz yıla yakın süredir yemek camiasının içindeyim. On altı yıl gazetecilik yaptım. Yirmi yılı aşkın süredir dergi çıkarıyorum. Karış karış gezdim bu ülkeyi. Röportajlar, özel günler, düğünler, taziyeler... nice sofraya oturdum. Yer sofrasına da, tahta masaya da.

İşte tam bu yüzden şimdi konuşuyorum.

Çünkü bu toprakların rakı sofrası kültürünü tanımadan konuşanlar var.

İç Anadolu'da, Karadeniz'de, Ege'de...

Köylerde, yer sofralarında, rakıdan sonra çay gelir.

Bunu sahada gördüm, yaşadım.

Geçtiğimiz günlerde çok sevdiğim, hatta zamanında programıma konuk ettiğim bir isim, şöyle bir cümle kurdu:

"Türkiye'de rakının yanında çay içiliyor. Bu bir yozlaşma."

Söz konusu kişi gastronomi yazarı olarak tanınıyor. Ancak kendisi bana zamanında, "Yemekten hiç anlamam. İlgim yok. İçki kısmıyla ilgileniyorum," demişti.

Hemen ardından yemek programları yapmaya başladı. Saygım var. İnsan öğrenir, gelişir.

Ama bu kadar sahadan uzak bir söylem olunca, itiraz etmek zorunda kalıyorum.

Şahsen rakıyla çayı aynı anda içmem. Babam da içmezdi.

Ama Türkiye'de genel olarak rakı faslı bitince, masa toplanmaz ve çay demlenir.

Bu Anadolu'da böyledir.

Üstelik bu alışkanlık öyle yeni de değildir.

Evet, çay bitkisi Türkiye'de ancak 20. yüzyılın başlarında, 1924'te Rize'de yetiştirilmeye başlandı.

Anadolu halkının sofrasına girmesi ise 1940'lar sonrası oldu.

1950'lerden itibaren, birçok evde çay, sadece gündelik içecek değil; misafire sunulan bir ikram oldu.

Rakı sofrasında da, özellikle rakıdan sonra, ince belli bardakta çay belirmeye başladı.

Bu, sonradan icat edilmiş bir "uydurma" değil; Anadolu'nun kendine ait bir ritmi, alışkanlığı.

Rakıyla çay aynı anda içilmez, evet. Ama biri bittikten sonra öbürü gelir. Sofrada çay bulundurmak, o sofranın uzun süreceğini bilen insanların işidir.

Kahve yerine çay içmek, bir tercih meselesidir.

Kimseye "çay iç" ya da "kahve içme" demem. Ama kimsenin de "çay içmek kültürü bozar" deme hakkı yoktur.

Çünkü bu kültür o çayın buharda yükseldiği sofralarda kuruldu.

Yozlaşma değil, gelenek.

İyi şarap severim. Ama öneride bulunmam. Çünkü küçük bir tecrübe yığınım var şarapla ilgili.

İçkide kimseye rehberlik etmek gibi bir iddiam olmadı, yoktur.

Ama yemek ve sofra kültürü konusuna yıllarımı verdim.

Sahadan konuştum.

Köy düğünlerinde rakı içildiğine ve ardından çay ikram edildiğine sayısız kez tanık oldum.

Sadece Ege'de, Trakya'da değil... İç Anadolu'da, Doğu'da, Karadeniz'de.

Rakıya çay eşlik eder. Her zaman değil belki ama yaklaşık yetmiş yıldır birçok Anadolu sofrasında, o kadehten sonra ince belli bir çay bardağı belirir.

Ve bu...

Yozlaşma değil, kültürdür.

Sessiz, sade ama kalıcı bir gelenektir.

Rakıyla çay aynı anda içilmez.

Ama ardı ardına içilir.

Rakı biter, masa dağılmazsa çay gelir. Bu, Anadolu'nun sessiz ama kadim alışkanlığıdır.